Het is nu wellicht laat maar ik heb het idee dat niemand echt moe is. Niet zoals gisteren. Maar extra slaap is nooit verkeerd, extra slaap die ik nu misloop. Ach, dat slaap ik morgen in de bus wel bij. Nota bene zes uur naar Siem Reap voor de boeg.
De dag begon vanochtend goed. Een heerlijke kop koffie bij een prima ontbijtje in de lobby. Na ons helemaal vol te hebben 
gegeten met een aantal onbekende vruchten zijn we op de bus gestapt naar Tuol Sleng. Tuol Sleng was tijdens het Pol Pot regime één van de vele gevangenissen voor de ongelukkigen die er onterecht werden opgesloten en gemarteld. Enkel om na weken van onmenselijke martelingen naar een veld te worden gebracht om daar op een meestal net zo verschrikkelijke manier te worden omgebracht. Mensen werden afgeranseld in hun cellen om er vervolgens zout water overheen gegooid te krijgen, vrouwen en mannen die er hun nagels één voor één uitgetrokken kregen en nog veel meer onuitspreekbare martelmethoden. Deze mensen waren schuldig bevonden aan o.a. intellectueel zijn, het in staat zijn zichzelf te kunnen onderhouden, het dragen van een bril of er simpelweg te intelligent uit zien, en nog veel meer bizarre aanklachten. Hier in Tuol Sleng kregen we echter de mogelijkheid om vragen te stellen aan één van de zeven overlevenden van het gruweloord. Bou Meng was gearresteerd door de Khmer Rouge op de aanklacht van het hebben van een bioscoop en het feit dat hij voor zichzelf kon zorgen. En de verhalen die hij (en onze twee vertalende gidsen Lim en Sam) vertelde(n) waren erg indrukwekkend. Niet alleen de verhalen over hoe het er in de gevangenis aan toe ging waren indrukwekkend maar ook wat er allemaal in de rest van Cambodja afspeelde in die tijd was ronduit bizar. Mensen die op alfabetische volgorde aan elkaar werden uitgehuwelijkt door de regering, het feit dat iedereen uit de steden trok en Phnom Penh een spookstad werd, en het verhaal dat onze gids Lim’s ouders ook op die manier zijn samengekomen. Uiteraard vroegen we ons af hoe Bou Meng dit alles had overleefd.Hij vertelde ons dat hij bovendien een artiest was en dat hij soms posters, slogans en schilderijen maakte voor de Khmer Rouge. Dat weerhield ze er helaas nietvan om hem te martelen en zijn kinderen en vrouw te vermoorden. De indrukwekkende verhalen werden zeer goed ondersteund door de minstens zo indrukwekkende gebouwen gevuld met eenmanscellen van één bij twee en massadetentie lokalen waar verdachte rode vlekken en roestige kettingen de vloeren en muren ontsierden. Maar de tijd zat ons op de hielen en we moesten al snel verder naar de ‘killing fields’ a.k.a. ‘Choueng Ek’. Als de trip hiervoor te heftig voor je was zou ik hier voor de ingang wachten. Het was een groot bultig veld dat werd gedomineerd door een toren gevuld met schedels en botten. En dat was slechts het begin. Overal waar je liep moest je uitkijken waar je je voeten zette omdat probeerde te voorkomen op de uit de grond stekende botten te stappen. Ook was er een boom waar de soldaten die er werkten een grote spijker in hadden geslagen om er de zuigelingen met het hoofd tegen aan te slaan, dat kost minder kogels. Maar drong de tijd en we hadden maar 5 minuten voor het museumpje dat er ook was. Toen gingen we met de bus naar de heuvel waarnaar de stad naar is genoemd. Phnom is namelijk Khmer voor heuvel en schijnt dat een vrouw genaamd Penh deze heuvel ruim 700 jaar gelden vond en besloot er zich te vestigen en er een stad te stichten. Boven op deze heuvel staat Phnom Wat. Dat betekent letterlijk: heuveltempel. Voor deze tempel kregen we een geschiedenisles van gids Sam en de kans om er even rond te lopen. Dat was ook meteen de eerste keer dat ik een ritje met een tuktuk aangeboden heb gekregen enweer heb afgewezen. Al heb ik van een aantal dames gehoord dat ze daar al meer last van hebben gehad. Lunch volgde, maar op een ongewone plek. We waren uitgenodigd door Cambodjaanse kennissen van Maartenscollege’s eigen ex-geschiedenis docent Connie van der Veen om langs te komen voor lunch. Grandma, mama en Tanja waren zeer enthousiast en mama ging gretig met ons op de foto. We hebben toen een heerlijke uitgebreidde lunch genoten op de vloer van de woonkamer. Hier kregen we voor dessert eeb vrucht maar toen ik die vrucht wou eten begon gids Lim heel hardte lachen omdat ik het fruit met schil naar binnen werkte, iets waarvan ik dacht dat het kon en wat ik ook al bij pak em beet vijf van dezelfde vruchten bijhet ontbijt heb gedaan. Voor we weggingen heeft Ana Mae de familie namens de hele groep een presentje voor de moeite die ze voor onsheeft gedaan aangeboden,en we hebben bovendien Fleur nog blij verrast door haar verjaardag hier te vieren, voor haar te zingen en haar een cadeau te geven. Na dit alles hebben we om de hoek het winkeltje van tante nog even leeggekocht.
Wat toen volgde was een kort uitrust intermezzo in het hotel om daarna te gaan eten een heerlijke Cambodjaanse tent die de lekkerste lokale gerechten serveerde. Nog snel afgerond met drie kwartier night market en daarna door het moordende verkeer terug naar het hotel. Maar ik moet ook afronden want ik zit hier nu om half elf in een lege lobby te typen terwijl Karel, Jaap en al mijn reisgenoten al op bed zijn.
Groeten uit Cambodja en tot morgen,
(Lars, namens de gehele groep)
Jannes, namens het hele cambodjateam.g a.k.a. ‘Facility S:21’
krijg de kleren van Cambodja 